Word je minder bescheiden naarmate je ouder wordt?

Bij iedere biografie neem ik ruim de tijd voor feedback. De waarheid, zoals door de gebiografeerde ervaren, ligt vaak genuanceerd en dat je de juiste woorden en toon kiest, is niet vanzelfsprekend. Toch voel ik het meestal goed aan en was ik verbaasd toen ik er laatst naast bleek te zitten. De dochter van de gebiografeerde schreef me: ‘Super salesman – dat past helemaal niet bij hem en dat zou hij nooit zeggen over zichzelf.’ Ik geloofde haar direct en toch had ik de term niet zomaar meermaals terug laten komen in het verhaal over haar vader. Hij had zichzelf op die manier beschreven. Familieman en super salesman, dat was hij in een notendop.

‘Iets wat in de jeugd is gebeurd, is dikwijls het gevolg van een voorval op latere leeftijd’

In gesprek legde zij uit waarom hij misschien atypisch over zichzelf had gesproken. Hij had een moeilijk jaar achter de rug. Hij was zijn rijbewijs kwijtgeraakt en hij had zijn vertrouwde huis moeten verruilen voor een appartement. Ik realiseerde me dat hij een man was geweest die altijd zichtbaar succesvol was geweest. Hij had een goede baan, een groot netwerk, een prachtig gezin en een mooi huis. Marten Toonder schreef ooit: ‘Iets wat in de jeugd is gebeurd, is dikwijls het gevolg van een voorval op latere leeftijd.’ Er was misschien nooit een reden voor deze man geweest om niet bescheiden te zijn. Je hoefde maar een fractie van zijn leven mee te krijgen en dan zag je het. Zijn successen hadden altijd weinig woorden nodig gehad, maar nu was dat anders.

Ouderdom had een stukje van zijn identiteit weggenomen

Nu zag je als vreemde vooral een oude man. Een man die niet meer auto kon rijden, die een wandelstok nodig had en die met trillende handen nog een slokje van zijn koffie nam. Ouderdom had een stukje van zijn identiteit weggenomen. De man die hij ooit was, was niet zichtbaar voor degene die zijn levensverhaal ging schrijven, dus hij moest het wel met voldoende gewicht vertellen. Misschien was het dus niet gek, dat hij trots en zonder te veel bescheidenheid sprak, maar toch was hij op die manier niet de man die zijn familie kende.

Welk perspectief kies je bij het schrijven van iemands levensverhaal?

Douwe Draaisma, psycholoog en geheugenspecialist heeft er vele boeken aan gewijd: het verleden ligt niet vast en de manier waarop je over het verleden spreekt ook niet. Maar welk perspectief kies je bij het schrijven van iemands levensverhaal? Samen met de familie koos ik in dit geval voor de manier waarop zij hun partner, vader en opa gekend hadden. Geen super salesman, maar een bescheiden familieman.